دراين مقاله با عنوان آموزش كودك و نوجوان، مفهوم آموزش را براي زمينه هاي اصلي كه به حوزه تربيتي (شناختي ،هيجاني، جنسي، رفتاري و اجتماعي) مربوط مي شود به كار نبرده ايم و قصد داريم ضرورت آموزش كودك و نوجوان را در چهار حوزه به شرح زير مورد بررسي قرار دهيم:

۱- آموزش خلاقيت

۲- آموزش زبان دوم

۳- آموزش موسيقي

۴– آموزش ورزش

زيرا در كشور ما نظام آموزشي با تمركز بر امتحانات ورودي دانشگاه ها تنظيم شده و چندان به توانمنديهايي كه بر عملكرد هاي كلي فرد تاثير دارد نمي پردازند و لذا ضرورت آموزش توسط والدين از سنين پيش دبستاني را پر رنگ مي كند. اكنون به شرح هر حوزه به شكل اجمالي مي پردازيم.

آموزش خلاقيت:
يكي از چالش هاي والدين پرورش كودكي خلاق و با هوش است . فرزندي كه مستقل و موفق كه به درجاتي عالي تحصيلي نائل آمده است و تفكر خلاق از جمله تفكرات برتر محسوب مي شود والدين خواهان بهترين ها براي فرزند خود هستند و اگر تفكر خلاق تفكر برتر است پس هر والدي خواهان آموزش آن به فرزندش مي باشد اما خلاقيت را از چه سني به كودك مي توان آموخت ؟شيوه هاي آموزش آن چگونه است؟

تقريبا از ۵ سالگي سن مناسب آموزش خلاقيت آغاز مي شود كودكان در اين سنين از قوه تخيل خوبي برخورداند و گاهي والدين از مواجهه با اين تخيلات گيج و گنگ مي شوند ، اما بهترين زمان است كه به تخيلات كودك خود گوش فرا دهند او را ترغيب كنند تا توضيحات اضافي بدهد و حتي به طرح سوالاتي از كودك بپردازند. خود الگوي باشند كه با يك اسباب بازي فقط يك جور بازي نكنند در نقاشي ها ايده اينكه آيا مي شود آسمان را رنگ ديگري كشيد را بيان كنند تا كودك را به تفكر ترغيب كنند.

علاوه بر اين وظيفه والدين است كه خلاقيت كودك را شناسايي و از آن حمايت كنند مثلا اگر شاهد يك نقاشي باشند كه سيب ها بنفش كشيده و آسمان سبز كشيده شده باشد نبايد كودك را به اشتباه كردن متهم و به اينكه بايد از واقعيت تعبيت كند ترغيب كرد، اين نوعي از خلاقيت است لذا بر والدين واجب است در اينجا خلاقيت كودك را شناسايي و از آن حمايت كنند و با گفتن جملاتي؛ درك خود را از نقاشي كودك ابراز كنند. علاوه بر اين تفكر خلاق بدين جهت از جمله تفكرات برتر است كه در بعد رفتاري، هيجاني و تصميمات فرد بروز مي كند . فرد خلاق تصيمات بهتري مي گيرد با مشكلات بهتر برخورد مي كند و حل مسئله بهتري نيز دارند ، چرا؟ زيرا مي تواند به انواع راه حل ها ، حتي آنهايي كه تا به حال به ذهن كسي خطور نكرده است فكر كند و چه كسي اين تفكر را و از چه زمان به او آموخته است؟ والدين و آموزگاران و مربيان از دوران كودكي و سالهاي پيش از دبستان از حدود ۵ سالگي. وقتي كودك دچار مشكل مي شود و مثلا اسباب بازي اش خراب مي شود و گريه و دادش بلند مي شود چه راه حل هايي وجود دارد، اينكه ببريم پيش بابا بزرگ اگر شد درستش كنيم ، خريدن يك اسباب بازي تازه ، بازي جديدي با همان اسباب بازي خراب و …خلاقيت به كودك مي آموزد تا با مشكلات ، آسان تر و با ذهن بازتري برخورد كند و مغلوب مشكلات نشود بنابراين وقتي به فرزند خود خلاقيت را مي آموزيد به او آموزش داده ايد تا در آينده فردي موفق تر و زندگي راحت تر و شادتري داشته باشد ، لذا بر والدين واجب است كه به كودك خود خلاقيت را بياموزند.

آموزش زبان دوم:
با توجه به اينكه در قرن حاضر در دهكده جهاني زندگي مي كنيم و نياز به ارتباط با ساير مردمان كشورها در هر رشته و حوزه اي مطرح است لذا يكي از دغدغه هاي والدين آموزش زبان دوم به كودك خود مي باشد اينكه از چه زمان شروع به آموزش زبان دوم كنند؟ در مورد زمان دقيق آموزش زبان دوم توافق نظري وجود ندارد، اما آنچه واضح و روشن است اين است كه قبل از اينكه زبان اول يا همان زبان مادري پيشرفت لازم را نكرده يا اينكه زبان مادري جا نيفتاده و كودك تسلط كامل بر زبان مادري پيدا نكرده باشد ،مانند كودكاني كه هنوز برخي حروف را به جاي هم استفاده مي كنند يا حرف خاصي را نمي توانند تلفظ كنند يا برخي كلمات را جابه جا ادا مي كنند هنوز آماده آموزش زبان دوم نيستند به عبارتي ديگر زبان اول يا همان زبان مادري به عنوان پايه براي يادگيري زبان دوم محسوب مي شود كودكي كه در زبان مادري مشكل دارد در يادگيري زبان دوم نيز موفق نخواهد شد. آموزش بي موقع زبان دوم باعث مي شود يادگيري زبان اول با تاخير و مشكل همراه شود و فرد در يادگيري زبان دوم نيز دچار دير آموزي شود.

در بررسي هاي انجام شده سن ۵ سالگي به عنوان زمان مناسب براي آموزش زبان دوم انتخاب شده است زيرا كودك از لحاظ رشد حنجره به درجه مناسبي رسيده است تا هم زبان دوم را به خوبي صحبت كند و هم در اداي زبان مادري به درجه اي از تسلط رسيده است. در آموزش زبان دوم كودك نبايد تحت فشار باشد و ميزان يادگيري او اهميتي ندارد بلكه شروع و ايجاد اشتياق و علاقه در كودك براي يادگيري زبان دوم بسيار مهم است با توجه به تفاوت ديدگاه در مورد شروع آموزش زبان دوم مجموع تحقيقات نشان داده شروع آموزش بعد از ده سالگي موفقيتي در بر نخواهد داشت و اگر خيلي زود شروع شود منظور دو يا سه سالگي است ممكن است تداخل در يادگيري زبان اول ايجاد كند . نتايج بررسي هاي متخصصان آموزش كودك نشان داده كه كودكاني كه زبان دوم را مي آموزند در حل مسائل پيچيده خلاقيت، تبحر بيشتري دارند و قوه استدلال ، درك و توانايي ذهني آنها پيشرفته تر از همسالانشان است.

آموزش موسيقي:
امروزه تحقيقات نشان داده است كه موسيقي اثر مثبتي بر رشد مغز در مراحل مختلف از دوران جنيني تا سالمندي دارد و همچنين اثر مثبت موسيقي بر روي سيستم هاي حسي ، حركتي ، هيجاني، هوشياري و عاطفي دارد. موسيقي قدرت تخيل و تمركز كودك را تحريك و اثر مثبتي بر آن دارد . روانشناسان كودك نيز تاكيد مي كنند كه آموزش موسيقي در سنين پايين منظور سالهاي پيش از دبستان مي باشد در بالا بردن سطح هوش و توانايي هاي ذهني موثر است و باعث تقويت در پاسخدهي شنوايي و حافظه كودك مي شود همچنين اين كودكان در درس رياضيات پيشرفت تحصيلي بالاتري دارند. در يك تحقيق مشخص شده است احتمال قبولي در رشته پزشكي و شيمي توسط دانشجوياني كه يك ساز موسيقي مي نوازند بالاتر است زيرا يادگيري موسيقي در سنين پايين باعث افزايش سرعت پردازش مي شود.

دليل تاكيد بر آموزش موسيقي زير سن ۷ سالگي نوعي توانايي پايه است به نام BMC(Basic Music Competence) يعني توانايي خارج نخواندن و با ريتم پيش رفتن. هيچ كودكي بدون اين توانايي نمي تواند ساز بنوازد و اين توانايي به شرطي در كودك ايجاد مي شود كه والدين تجربه گوش دادن به درست خواندن و درست نواختن و حركت با ريتم درست را در سال هاي اوليه يعني حدود سه تا پنج سالگي در اختيار كودك قرار دهند و بهترين سالهاي شروع آموزش موسيقي كه عمدتا شناخت اصوات زير و بم و ريتم مي باشد و همچنين آموزش ارف بين سه تا پنج سالگي است.

آموزش ورزش:
در حاليكه بسياري از سلولهاي بدن مي توانند از منابع مختلفي براي تامين انرژي مورد نياز خود استفاده كنند اما سلول هاي مغزي تقريبا فقط از گلوكز براي انرژي زايي استفاده مي كنند.

منبع:كانون مشاوران ايران-آموزش كودك و نوجوان