چرا افراد به خط بيني و ستاره شناسي اعتقاد مي آورند؟ يك احتمالش مي تواند اين باشد كه تعابيري كه اين قبيل چيزها فراهم مي كنند “درست” است. به اين خاطر درست است كه شامل كلي گويي هاي نامفهوم مثبتي با درجه ي اعتبار بالا است كه مفروضاً تا امروز روي به طور خاص يك شخص اسمي برآورد شده است.

روانشناسان براي چندين دهه بر روي “تاثير بارنوم” (گاهي به عنوان تاثير فورر شناخته شده است) پژوهش مي كردند. اين پديدار زماني اتفاق مي افتد كه افراد، فيدبك شخصيت خودشان را به اين خاطر قبول مي كنند كه گمان مي كنند آن، از پروسه ي ارزيابي شخصيت آنها برآورد شده است. به عبارت ديگر، افراد به ورطه ي اشتباهِ ارزش گذاريِ شخصي مي افتند. افراد قبول دارند كه كلي گرايي هايي كه تقريبا راجع به همه درست باشد، مشخصا در مورد خودشان هم صحيح است.

بيشتر از 60 سال قبل، روانشناسي به نام استاگنر از گروهي از مجموعه ي مديران، يك تست شخصيتي گرفت، اما به جاي دادن نمره و ارائه ي پاسخ هاي عملي، به هريك از آنان فيدبكي جعلي در قالب يك سري ادعا داد كه منبعث از طالع بيني آنها، يعني خط بيني و از اين قبيل چيزها بود. سپس از هر مدير خواسته شد كه خروجي مورد نظر خود را بخواند (با اين فرض كه از يك آزمايش علمي براي او استخراج شده است) و خودش بگويد كه اظهارنامه تا چه حد صحيح بوده است. بيش از نيمي از آنها توصيف پروفايل خود را درست ارزيابي كردند، و تقريبا هيچ كس معتقد نبود كه اين اظهارات غلط است.

سال بعد، پروفسور فورر از دانشجويانش آزمون هاي ارزيابيِ شخصيت گرفت، و بي توجه به پاسخ هاي آنان، به هر دانشجو يك ارزيابيِ هويتي از خود آنان داد. سه مورد اول چنين بودند: “تو به ساير افراد شديدا نياز داري تا دوستت داشته باشند و تو را قبول داشته باشند”؛ “به شدت ميل به انتقاد از خودت داري”، “حجم زيادي پتانسيل بلااستفاده داري كه هيچگاه نتوانسته اي به نفع خودت به كار ببري.”

سپس از آنان خواسته شد تا شرح داده شده را از 0 تا 5 ارزيابي كنند، امتياز 5 براي كسي كه احساس مي كرد اين توصيف يك ارزيابيِ “عالي” بود، و امتياز 4 براي آنها كه اظهارنامه را “خوب” ارزيابي مي كردند. سنجش ميانگين كلاس 26/4 بود.

به هر حال مطالعات انجام گرفته روي تاثير بارنوم، نشان داده است كه باور داشن به فيدبكِ جعلي تحت تاثير يك تعداد فاكتورهاي مهم قرار مي گيرد: برخي بدين خاطر كه با مشاوره گيرنده و مشاور انجام مي شود (براي مثال، شخصيت آنها، ساده لوحي شان) و برخي به دليل ماهيت آزمون و وضعيت فيدبك مورد نظر. يكي از مهمترين متغيرهاي دريافت شده، اختصاصي بودن اطلاعات مورد نياز است. پرسش هاي مفصل تر (براي مثال، طالع بينيِ مبتني بر سال، ماه و روز تولد. بجاي اينكه فقط مبتني بر سال و ماه تولد باشد) احتمال بيشتري پيش مي آورد كه شخص فكر كند كه آن اطلاعات مختص خود اوست.

توضيح خود فورر (در 1949) درباره تاثير بارنوم، بر حسب ساده لوحي فرد بود. افراد ميل دارند ادعاهاي راجع به خودشان را كه موافق ميلشان است بپذيرند. ادعاهايي كه بجاي اينكه با جريانات تجربيِ متناسب باشد، به وسيله برخي معيارهاي بي ربط سنجيده شده است. اين امر اصل هاي ديگري را هم در اظهارنامه ي شخصيت افراد اثبات مي كند –”اصل ؟”- كه اشاره دارد كه متناوباً براي استفاده يا پذيرشِ كلمات يا فيدبك مثبت يك تمايل عمومي وجود دارد تا كلمات و خروجي منفي.

منبع: مركز مشاوره ستاره ايرانيان-ما چيزهايي داريم كه بر هركس صدق مي كند: تاثير بارنوم